DEV GEZEGENLER

JÜPİTER VE SATÜRN, sırasıyla, Dünya çapının 11,2 ve 9,4 katına eşit çaplarıyla, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenleridir. Her ikisi de hidrojen moleküllerinden oluşur; ama merkezlerine doğru inildikçe hidrojen basınç etkisiyle atom ve metal halini alır; merkezlerindeki basınç Dünya yüzeyindeki basıncın 200 milyon katından yüksektir. Bunların gerçek bir katı yüzeyleri yoktur, yalnız kayaçlardan ve buzlardan oluşan merkezi çekirdekleri vardır, bu çekirdeklerin her birinin boyunun Dünya'nın iki katı büyüklüğünde olduğu sanılmaktadır. Oysa çekirdek kütleleri Dünya kütlesinin en az on katına ulaşır. Bu gezegenlerde, hidrojenden sonra en çok bulunan ikinci element helyumdur. Hidrojen ile helyumun, Evren'in temelini oluşturduğu da bilinmektedir. Demek ki dev gezegenler, yersel gezegenlerin tersine, oluşumlarından bu yana çok az evrim geçirmiştir. Atmosferlerinde çok şiddetli hareketler görülmektedir. Nitekim, Jüpiter'in büyük kırmızı lekesi, gerçekte Dünya büyüklüğünde, yani dev boyutlarda sürekli bir siklondur. Satürn'ün ve özellikle Jüpiter'in yoğun bir manyetik alanı vardır. Bunlar, Güneş Sistemi'nin, günümüze kadar belirlenmiş en çok uydusu olan iki gezegenidir; Jüpiter'in çevresinde dolanan 16 ve Saturn'un çevresinde dolanan 17 uydu (1990 yılında W. Pickering tarafından keşfedilen ve bir daha hiç görülmeyen Themis dahil edilirse, 18) keşfedilmiş tir. Öte yandan, Satürn son derece karmaşık bir halkalar sistemiyle çevrelenmiştir, bu yapıyı 1980'de, Amerikan Voyager 1 sondası ortaya koydu, oysa Jüpiter'in çevresinde, çok seyrek olarak tek bir halka vardır. Bu halkayı 1979'da Voyager 1 keşfetmiş ve daha sonra Voyager 2 yeniden gözlemlemiştir.

Kaynak: Thema Larousse Tematik Ansiklopedisi.